Przed podbojem krzyżackim gmina Dźwierzuty jak i sąsiednie była częścią Galindii, a następnie częścią prokuratorii szczycieńskiej przeznaczoną do nadań dla rycerstwa w zamian za zasługi dla Zakonu. Dzisiejszy teren gminy zasadniczo pokrywa się z dwoma latyfundiami feudalnymi tzw. dobrami dźwierzuckimi i rańskimi. Obdarowani rycerze we własnym zakresie zakładali nowe wsie czynszowe, dwory i folwarki, a także często sprzedawali, zamieniali lub tracili własne majątki, stąd spora liczba kolejnych właścicieli. Jednakże należałoby wymienić kilka rodów: von Wildenau (Wildenaw), von Tergowitz (Targowski) i von Pfeilsdorf (Pilawski) w dobrach dźwierzuckich oraz bracia Küchmeister von Sternberg w dobrach rańskich, ponieważ dzięki ich nadaniom potwierdzanych przez Zakon powstała większość miejscowości na terenie gminy.
Dźwierzuty - nazwa wsi jest polonizacją staropruskiej nazwy Swersutten. Około 1374 roku Wielki Mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode obdarza przywilejem na 250 włók ziemi wokół Dźwierzut rycerza Mentzla von Wildenau (Mieczysław Wildenaw). W 1383 roku tenże Mentzel von Wildenau w obawie przed napadami Litwinów buduje tu obronny zamek. Z zapisów komtura elbląskiego Henryka Reuss von Plauen z roku 1438 wiadomo, że Dźwierzuty były główną miejscowością wielkich latyfundiów feudalnych rodziny von Wildenau, a syn Mentzla Filipa uważał się za niezależnego władcę na obszarze ok. 600 włók ziemi. W tym także czasie zmieniono pruską nazwę Swersutten na Mentzelsgut (na cześć protoplasty rodu) skróconą później do Mensguth i używaną do 1945 roku. W 1399 roku istniał tu już kościół, a proboszcz Herder prócz obowiązków duszpasterskich w Dźwierzutach i Targowie, często był świadkiem przywilejów lokacyjnych dla sąsiednich miejscowości. Kolejni właściciele nadają w 1438 Gedowittowi karczmę i 1 morgę ziemi. Po śmierci Niclasa von Tergowitza (Mikołaj Targowski) jego udziały w dobrach dźwierzuckich przejmuje Zakon i zakłada w 1440 folwark co rozpoczyna długotrwały podział miejscowości (mimo likwidacji folwarku już w 1473 roku) zakończony formalnie dopiero w 1840 roku, a administracyjne dopiero po ostatniej wojnie. Za pozwoleniem prokuratora (wójta) szczycieńskiego Konrada von Stauchwitza zbudowany został młyn wodny na strudze Dźwierzutna w 1483 roku przez młynarza Stefana (Steffen Möllner). Najazd Tatarów w 1657 roku pustoszy większość miejscowości, a w samych Dźwierzutach zostaje tylko 4 gospodarzy. Również epidemia dżumy w 1709 roku zbiera tu obfite żniwo. W latach 1770 - 1818 Dźwierzuty były siedzibą urzędu dominialnego (skarbowego). W pierwszej fazie I wojny światowej Dźwierzuty jak i okolice zostają zajęte przejściowo przez wojska rosyjskie a dowódca korpusu generał Nowosilcow kwateruje w pastorówce (plebanii) ewangelickiej.
21 stycznia 1945 roku wojska radzieckie zajmują Dźwierzuty, następuje częściowy powrót mieszkańców po nieudanej ewakuacji w kierunku zatoki gdańskiej, a także coraz silniejszy napływ ludności polskiej z Mazowsza oraz repatriantów z kresów wschodnich. Powstają struktury polskiej administracji państwowej, spółdzielczości, zakłady pracy. Od stycznia 1973 roku w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju Dźwierzuty stają się siedzibą Gminy.
oprac. Dariusz Bieńkowski
